Đó là sự trải nghiệm và đúc kết của bản thân tôi sau khi tham gia khoá tu thiền Vipassana tại chùa Hồng Trung Sơn trong 10 ngày đầu năm 2019. Nghe có vẻ hơi lạ nhưng đó là sự thật, mặc dù trước đây tôi vẫn cho rằng niềm hạnh phúc mới là điều đáng quý, là điều tôi luôn hướng tới. Và chắc hẳn rằng, sự mong cầu an vui là bản năng của mỗi con người trong cuộc đời này. 

Qua khóa tu, tôi đã nhận rõ và thấm nhuần những chân lý và lấy đó làm hành trang cho mình trong hành trình chuyển hóa thân tâm.

Hiểu rõ quy luật vô thường

Nếu quan sát lại những điều xảy ra đối với chúng ta rằng: dù muốn hay không những chuyện bất như ý hay như ý muốn của mình, chúng đến và đi theo quy luật vô thường. Nghĩa là chuyện vui hay buồn đến mấy rồi theo thời gian nó cũng qua đi. Bản năng của con người luôn hướng tìm đến sự an vui hạnh phúc, và mong muốn níu giữ nó lại bên mình. Ngược lại, khi gặp đau khổ, rắc rối trong cuộc sống thì chúng ta trốn tránh, phản kháng lại chúng theo bản năng tự vệ cái ta, những cái của ta. Khi những điều tốt đẹp mất đi thì chúng ta mới nhận ra sự vô thường. “Đời là vô thường” là câu tôi thường nghe người ta nói mỗi khi họ trải qua biến cố nào đó tự nhiên ập đến như một cơn bão không được dự báo trước: người thân đột ngột mất, công việc gặp trục trặc bế tắc, người thương không còn thương mình nữa, v.v… Chính vì vậy, vô thường mặc nhiên bị gán cho một gam màu buồn, đầy thương đau và mất mát, được nhìn với một cách tiêu cực. Bẵng đi một thời gian cũng chính những nỗi đau đó, những biến cố đó dịu dần, phai mờ đi và rồi chỉ còn là ký ức. Đó là mặt tích cực của vô thường làm mọi thứ qua đi, tốt lên.

Tôi đã được trải nghiệm sự vô thường trên chính thân tâm mình rất rõ ràng và chân thật qua việc hành thiền. Thời khóa 10 tiếng một ngày, trong khoảng thời gian đầu tôi gặp nhiều sự đau mỏi gần như khắp cơ thể. Thân đau đã đành, tâm càng không lúc nào yên vì luôn khởi lên vọng tưởng liên tục. Cơn đau có lúc nhè nhẹ như thăm dò thái độ của tôi, nhưng tôi được huấn luyện và kinh nghiệm hơn, nên tôi mặc kệ nó. Tôi dần quen với việc đau mỏi như thế trong 3 ngày đầu khi thực hành thiền định, làm quen với hơi thở, cảm nhận rõ hơn hơi thở.

Nhưng “đời là vô thường” mà, khi bạn có mặc kệ thì nó vẫn đến mà lại càng mạnh mẽ hơn, cuộc chiến chỉ thật sự bắt đầu khi tôi được hướng dẫn phương pháp thiền tuệ trong những ngày tiếp đó. Sự đau mỏi trên thân, sự bức bách rồi vọng tưởng trong tâm của tôi càng bộc phá hơn, mạnh mẽ hơn như biểu đồ hình sin khi tới đỉnh điểm cơn đau mỏi dần giảm cường độ, tâm tĩnh lặng hơn dần dần thân tâm quân bình rồi có những khoảnh khắc tôi trải nghiệm được sự an định nhẹ nhàng của thân tâm một cách chưa từng có. 

Điều gì sẽ xảy ra nếu không có sự vô thường? Tôi sẽ bị đau mỏi đeo bám mãi, vết thương ở chân tôi sẽ không bao giờ lành lặn được và tôi sẽ luôn chìm trong cảm xúc buồn đau khi mất đi người thân, hay chia tay một mối tình. Chúng ta cần tỉnh giác để nhận ra điều quý giá này: Vô thường là một quy luật, nó được thể hiện bằng sức mạnh của thời gian cho nên chúng ta không thể can thiệp theo ý chí của mình. Càng không nên chống trả, phản ứng lại mà hãy học cách chấp nhận sự vô thường, để hiểu rõ quy luật vô thường. “Đời là vô thường” là đúng, nhưng chính thái độ của chúng ta mới quyết định chúng ta có khổ đau hay không.

Sự thật về khổ đau

Khi được nghe pháp thoại về bài kinh Tứ Diệu Đế (4 chân lý màu nhiệm) mà Đức Phật đã chỉ ra: khổ (Khổ Đế) là một sự thật trong cuộc đời này; cũng như những nguyên nhân dẫn đến khổ (Tập Đế).  Và rồi Đức Phật cũng chỉ ra rằng, sự thật cuộc đời này cũng có hạnh phúc chân thật, giải thoát khổ đau (Diệt Đế); và Ngài cũng chỉ rõ con đường đưa đến sự giải thoát khổ đau (Đạo Đế). 

Khổ đau là sự thật thì dù muốn dù không chúng ta đều bị nó chi phối nếu không có sự tu tập để hiểu rõ bản chất của khổ đau thì sẽ khổ càng thêm khổ, bệnh trị sai cách thì bệnh lại chồng thêm bệnh. Như trong y khoa, tiến trình điều trị bệnh ưng thư thì điều kiện tiên quyết là bệnh nhân phải chấp nhận rằng là mình có bệnh ưng thư, không phản ứng tiêu cực với bệnh làm tiến trình chữa trị sẽ có hiệu quả cao hơn.

Khổ đau cũng vậy, việc không chấp nhận và phản ứng lại với khổ đau chỉ làm thiệt hao bản thân chính mình thôi.

Giá trị của khổ đau

Trước khi đến với khóa tu, tôi biết cuộc đời này là vô thường nhưng lại bị chính sự vô thường đó chi phối mình, tôi thiếu đi ý chí phấn đấu và mưu cầu chính đáng vì tôi tin mọi thứ rồi lại vô thường sẽ mất đi, tôi sẽ lại đau khổ. Nhưng giờ đây tôi đã nhận rằng mình cần đứng trên quy luật vô thường và không để nó chi phối mình. Có thể bạn đi xe đúng hay sai, nhưng việc sợ bị phạt mà không dám lái xe nữa thì thật là điều đáng tiếc của cuộc đời bạn. Đừng sợ hãi, đời là vô thường vì nó chân thường.

Sự tỉnh giác giúp tôi không sợ hãi, nhưng chính thái độ không phản ứng lại và buông xả đã giúp tôi hiểu được giá trị của những khổ đau. Buông xả mọi thứ dù là cảm giác dễ chịu hay khó chịu, hạnh phúc hay khổ đau, yêu thích hay ghét, được hay mất…tất cả đều có giá trị của riêng nó. Không mong cầu níu giữ hay phản ứng lại. Tôi tìm lại sự quân bình cho chính mình, những thời hành thiền của tôi đơn giản là chỉ ngồi xuống và quan sát thân tâm chính mình với sự tỉnh giác và buông xả.

Hạnh phúc hay khổ đau như hai mặt của một đồng xu, tuy hai nhưng là một và làm nên giá trị của riêng nó. Không có khổ đau thì tôi không hiểu được thế nào là giá trị của hạnh phúc và trân trọng những thứ mình đang có, và ngược lại. Nếu một người luôn sống trong hạnh phúc đủ đầy họ sẽ không biết trân trọng những thứ họ đang có, họ không hiểu được sự mất mát thì đó là điều bất hạnh và lãng phí của cuộc đời này. Mọi thứ không tự nhiên mà có được, nó là cả một quá trình trải nghiệm, cũng như khi bạn đói thì bạn phải ăn, bạn không nhờ ai ăn giúp mình để mình no được và cũng đừng chỉ nghe ai nói về vị ngon của món ăn mà hãy tự mình trải nghiệm vị ngon đó.

Được đến với khóa thiền là hơn cả sự may mắn, nó là cơ duyên phước lành mà chúng ta gieo duyên trước đó nên các bạn hãy trân quý duyên lành này.Tôi tin rằng với hành trình tìm về Hồng Trung Sơn các bạn đã có một niềm tin vững chắc vào Tam Bảo thì hãy tinh tấn giữ giới và trải nghiệm trọn vẹn cơ hội quý báu này rèn luyện chính mình cũng như vàng luôn lẫn trong tạp chất chúng ta cần kiên trì sàng lọc, nung luyện thì mới đúc được khối vàng ròng tinh chất. Khổ đau sẽ là chất liệu quý giá nếu chúng ta biết chuyển hóa nó. Chiến thắng chính mình mới là chiến thắng vĩ đại nhất, cũng như hạnh phúc ở bên trong mới là thứ hạnh phúc chân thật nhất. Hoa đào phải trải qua mùa đông giá lạnh thì mới bừng nở khoe sắc trong nắng xuân.

Hồ Thanh Cường