Kinh Pháp Cú
1
Khi nói hoặc hành động
Tâm làm chủ chúng ta
Nếu với tâm ô nhiễm
Sẽ kéo theo phiền hà.
2
Khi nói hoặc hành động
Tâm làm chủ chúng ta
Nếu với tâm thanh tịnh
An lạc sẽ hiện ra.
3
“Nó lăng mạ, đánh đập,
Phá hoại, cướp đoạt tôi”
Ai còn ý nghĩ ấy
Hận thù không thể thôi.
4
“Nó lăng mạ, đánh đập,
Phá hoại, cướp đoạt tôi”
Ai bỏ ý nghĩ ấy
Hận thù sẽ tự thôi.
5
Thế gian này, thù hận
Không giải được hận thù
Từ bi giải thù hận
Là định luật ngàn thu.
6
Chúng ta sẽ bị diệt
Theo quy luật vô thường
Nếu hiểu rõ điều ấy
Tranh luận sẽ tự buông.
7
Người chỉ sống hưởng thụ
Không gìn giữ các căn
Người ấy như củi mục
Ác ma uy hiếp dần.
8
Người biết sống giản dị
Khéo gìn giữ các căn
Người ấy như ngọc đá
Ác ma khó đến gần.
9
Mặc cà sa, tuy vậy
Tâm uế trược vẫn còn
Không chân thành tu dưỡng
Thà không mặc còn hơn.
10
Ai giữ gìn giới luật
Tâm uế trược rời xa
Luôn chân thành tu dưỡng
Xứng mặc áo cà sa.
11
Phi chân tưởng chân thật
Chân thật thấy phi chân
Tư duy sai trái vậy
Chân thật xa lánh dần.
12
Chân thật nghĩ chân thật
Phi chân biết phi chân
Tư duy đúng đắn vậy
Chân thật mau đến gần.
13
Mái nhà không khéo lợp
Nước mưa sẽ lọt vào
Cũng vậy, tu không khéo
Tham dục sẽ theo vào.
14
Nếu mái nhà lợp kín
Nước mưa không lọt vào
Cũng vậy, người tu khéo
Tham dục không theo vào.
15
Sống buồn, chết cũng buồn
Làm ác hai đời buồn
Thấy nghiệp ác mình tạo
Phải đau khổ luôn luôn.
16
Sống vui, chết cũng vui
Làm thiện hai đời vui,
Thấy nghiệp thiện mình tạo
Được an lạc đời đời.
17
Sống khổ, chết cũng khổ
Làm ác, khổ luôn luôn
Than rằng: Ta tạo ác
Phải đọa cảnh khổ hơn.
18
Sống sướng, chết cũng sướng
Làm thiện sướng luôn luôn
Mừng rằng: Ta tạo phước
Được sinh cõi sướng hơn.
19
Tụng nhiều mà phóng dật
Lợi ích không sinh sôi
Như kẻ chăn bò mướn
Chỉ đếm bò mà thôi.
20
Tụng ít mà hành trì
Từ bỏ tham, sân, si
Tâm hiền lành, thanh tịnh
Lợi ích đến tức thì.
II. Phẩm không Phóng dật
21
Phóng dật tìm đường chết
Không phóng thấy niết bàn
Phóng dật sống như chết
Không phóng thấy an nhàn.
22
Người trí hiểu lẽ ấy
Nên trong cõi thế gian
Không buông lung phóng dật
Lên cõi thánh dễ dàng.
23
Người trí nhờ kiên nhẫn
Tu thiền định hàng ngày
Được giải thoát an ổn
Chứng ngộ niết bàn ngay.
24
Chuyên cần giữ chánh niệm
Tu dưỡng suốt ngày đêm
Càng hành theo đúng pháp
Tiếng lành càng tăng thêm.
25
Kiên trì không phóng dật
Tự chế ngự bản thân
Như hòn đảo rộng lớn
Nước biển không dâng tràn.
26
Người ngu si đần độn
Luôn đắm chìm buông lơi
Người trí giữ thanh tịnh
Như giữ của không rời.
27
Đừng mê say dục lạc
Đắm chìm theo buông lung
Dụng công tu thiền định
Được an lạc vô cùng.
28
Người trí trừ phóng dật
Tâm không còn vấn vương
Bước lên lầu trí tuệ
Nhìn người ngu dưới đường.
29
Tinh tấn giữa người chấp
Tỉnh táo giữa người mê
Như tuấn mã thẳng tiến
Vượt qua bầy ngựa què.
30
Đế Thích không phóng dật
Được làm vua cõi trời
Người trí không phóng dật
Được ngợi ca hết lời.
31
Tỷ kheo không phóng dật
Hoặc rất sợ điều này
Họ như ngọn lửa lớn
Đốt phiền não hàng ngày.
32
Tỷ kheo không phóng dật
Tâm an định, vững vàng
Họ sẽ không lạc lối
Trên đường tới niết bàn.
III. Phẩm tâm
33
Người ngu tâm dao động
Hay hốt hoảng lạ thường
Người trí luôn chính trực
Chế ngự tâm dễ dàng.
34
Cá lên bờ vùng vẫy
Để mong được về nhà
Tâm chúng ta vùng vẫy
Để xa rời ác ma.
35
Người ngu theo ngũ dục
Không nắm giữ được tâm
Người trí biết điều phục
An lạc sẽ đến gần.
36
Người ngu theo ngũ dục
Không thấy rõ được tâm
Người trí biết phòng hộ
Phiền não sẽ mất dần.
37
Người ngu tâm bất định
Ẩn náu đi rất xa
Người giữ tâm an định
Sẽ thoát vòng ác ma.
38
Người tâm không an định
Chánh pháp không thực hành
Lòng tin không bền vững
Trí tuệ sẽ khó thành.
39
Người nào tâm thanh tịnh
Lậu hoặc được đoạn trừ
Vượt lên vòng thiện ác
Sẽ là người vô ưu.
40
Thân ta như đồ gốm
Giam tâm như thành trì
Trí tuệ là gươm giáo
Xua đuổi tà ma đi.
41
Chẳng bao lâu thân này
Xuống ngủ dưới đất dày
Không ý thức, vô dụng
Nằm dài như khúc cây.
42
Người ác hại người ác
Oan gia hại oan gia
Không bằng tâm bất thiện
Tự gây hại cho ta.
43
Không bà con, cha mẹ
Gieo phẩm hạnh cho ta
Do tâm ta hướng thiện
Hạnh lành mới trổ hoa
IV. Phẩm hoa
44
Ai chinh phục được cả
Thiên, Địa giới, Diêm ma
Và khéo giảng pháp cú
Như thợ tết tràng hoa?
45
Bậc hữu học chinh phục
Thiên, Địa giới, Diêm ma
Và khéo giảng pháp cú
Như thợ tết tràng hoa.
46
Phải luôn luôn nhớ kĩ
Thân ta như bọt bèo
Để xa rời cám dỗ
Tránh tử thần đi theo.
47
Người mê hoa dục lạc
Tử thần đến bắt đi
Như xóm làng mê ngủ
Lũ cuốn không biết gì.
48
Người mê hoa dục lạc
Quyến luyến mãi không rời
Mở ra cơ hội tốt
Cho tử thần đến chơi.
49
Sa môn đi khất thực
Như ong đi tìm hoa
Không làm tổn hương, sắc
Chỉ lấy mật về nhà.
50
Đừng nhìn lỗi người khác
Xem họ làm hay chưa
Nhìn chính mình để thấy
Làm rồi hay vứt bừa.
51
Người thông minh, hùng biện
Chỉ nói lời phô trương
Như thứ hoa đẹp đẽ
Có sắc mà không hương.
52
Người thông minh, hùng biện
Vừa nói vừa thực hành
Như thứ hoa đẹp đẽ
Tỏa hương thơm mát lành.
53
Từ đống hoa có thể
Nhiều tràng hoa kết thành
Từ thân người cũng vậy
Làm được nhiều điều lành.
54
Hương loài hoa không thể
Bay ngược gió, ngược đường
Thứ hương của đức hạnh
Vẫn bay khắp muôn phương.
55
Chiên đàn, Bạt tất kỳ
Hay bất cứ hương gì
Cũng không bằng đức hạnh
Là thứ hương thần kì.
56
Hương chiên đàn, mạt lỵ
Đa già la, hương sen
Không bằng hương đức hạnh
Xông ngát tận chư thiên.
57
Người thành tựu giới hạnh
Hành trì không buông lơi
An trú trong chánh trí
Ác ma phải xa rời.
58
Từ đống bùn nhơ bẩn
Vứt bỏ ở bên đường
Nở ra bông sen đẹp
Tỏa mùi thơm ngát hương.
59
Cũng vậy, giữa thế tục
U mê và tối tăm
Đệ tử bậc Chánh giác
Trí tuệ ngời thế gian.
V. Phẩm ngu
60
Người yếu mệt đi mãi
Mà không tới điểm dừng
Người ngu không biết pháp
Dòng luân hồi không ngưng.
61
Tìm người hơn, không kém
Để kết bạn đồng minh
Không gặp người như thế
Thì nên sống một mình.
62
Người ngu thường suy nghĩ:
“Đây tài sản của ta”.
Chính ta còn không có
Huống hồ tài sản ta.
63
Người ngu mà biết vậy
Chính là người thông minh
Người ngu nghĩ mình giỏi
Là người ngu thật tình.
64
Người ngu gần người trí
Mà chánh pháp không hay
Như cái muỗng múc thuốc
Không hưởng vị thuốc này.
65
Người trí gần người trí
Chánh pháp cầm trong tay
Như cái lưỡi nếm thuốc
Hưởng hương vị thuốc này.
66
Người ngu không tri giác
Với kẻ thù đi chung
Còn người tạo nghiệp ác
Quả báo sẽ đi cùng.
67
Người tạo nghiệp bất thiện
Làm xong khóc dầm dề
Vì tương lai chắc chắn
Quả báo sẽ hiện về.
68
Người tạo các nghiệp thiện
Làm xong nở nụ cười
Vì biết mình thọ hưởng
Quả lành trong tương lai.
69
Nghiệp ác chưa thành thục
Người ngu thấy ngọt ngào
Khi nghiệp ác kết trái
Chỉ thấy toàn khổ đau.
70
Món ăn bằng ngọn cỏ
Người ngu ăn qua ngày
Không bằng một phần nhỏ
Người thực hành pháp hay.
71
Người ngu tạo nghiệp ác
Như sữa không đông ngay
Nghiệp cháy ngầm theo họ
Sẽ bùng lên có ngày.
72
Người ngu muốn tri thức
Lại hành động ngang tàn
Hạnh phúc bị tổn hại
Trí tuệ cũng tiêu tan.
73
Người ngu thường mất trí
Ngồi chỗ ngồi hoang đường
Lạm quyền trong tăng viện
Chờ người ta cúng dường.
74
Kẻ phàm phu thường nghĩ:
“Tất cả do ta làm”
Cứ lầm tưởng như thế
Sẽ tăng hoài lòng tham.
75
Một đường tới cõi tục
Một đường tới niết bàn
Đừng tham đắm thế lợi
Để giải thoát dễ dàng.
VI. Phẩm hiền trí
76
Nếu gặp người hiền trí
Chỉ lỗi, khiển trách mình
Như chỉ mình kho báu
Nên kết bạn đồng minh.
77
Người khéo khuyên người khác
Ngăn tội lỗi phát sinh
Được người lành chào đón
Người dữ không hoan nghênh.
78
Đừng kết bạn người dữ
Người kém cỏi, yếu mềm
Nên kết bạn người trí
Người cốt cách trang nghiêm.
79
Được uống nước chánh pháp
Tâm thanh tịnh bình an
Nghe thánh nhân thuyết pháp
Mừng như bắt được vàng.
80
Người tưới nước dẫn nước
Thợ làm tên uốn tên
Thợ mộc đo khúc gỗ
Người trí lo uốn mình.
81
Như ngọn núi kiên cố
Không gió nào dịch xê
Người trí luôn tự tại
Giữa những lời khen chê.
82
Như nước hồ sâu thẳm
Tĩnh lặng và bình yên
Người trí được nghe pháp
Cũng thanh tịnh, an nhiên.
83
Người lành luôn tự tại
Điều tham dục không bàn
Người trí trước khổ, lạc
Vẫn giữ tâm bình an.
84
Không vì mình làm ác
Làm những việc bất minh
Không mưu cầu, người ấy
Thật trí tuệ, hiền lành.
85
Trong đám đông nhân loại
Ít người sang bờ kia
Bao nhiêu người còn lại
Vẫn bờ này sớm khuya.
86
Những người hay thuyết pháp
Theo chánh pháp tu hành
Được tới bờ giải thoát
Ra khỏi vòng tử sinh.
87
Người trí tu pháp thiện
Nên từ bỏ pháp tà
Xa gia đình nhỏ hẹp
Và sống đời xuất gia.
88
Người trí lìa ngũ dục
Cầu niềm vui niết bàn
Gột sạch những cấu uế
Giữ tâm hồn bình an.
89
Người nào lìa cố chấp
Tu giác chi tinh cần
Diệt phiền não, người ấy
Chứng hữu dư niết bàn.
VII. Phẩm A La Hán
90
Người giải thoát hết thảy
Dứt bỏ mọi buộc ràng
Người ấy đã đến đích
Đường hữu dư niết bàn.
91
Người dũng mãnh chánh niệm
Không ưa sống tại gia
Như ngỗng trời bay vút
Lấy mây, gió làm nhà.
92
Người không màng danh lợi
Không ăn uống buông lung
Tự tại trong giải thoát
Như chim giữa hư không.
93
Người dứt hết lậu hoặc
Không ham uống, ham ăn
Tự tại trong vô tướng
Như chim thoát bụi trần.
94
Như người nài ngựa giỏi
Người nhiếp phục các căn
Hết buồn phiền ngã mạn
Được chư thiên mến gần.
95
Như đất không niềm hận
Như hồ không bùn hôi
Như cột trụ kiên nhẫn
Là người không luân hồi.
96
Người tâm ý vắng lặng
Tâm an lời nói an
Thêm chánh trí giải thoát
Nên luôn được an nhàn.
97
Người không tin ai cả
Thấu hiểu đạo vô vi
Thật tối thượng người ấy
Vòng tử sinh xa lìa.
98
Núi rừng hay làng mạc
Vực sâu hay núi đồi
A la hán có mặt
Là có sự an vui.
99
Rừng sâu bậc thánh trú
Phàm nhân chẳng mặn mà
Dục lạc người đời thích
A la hán lìa xa.
VII. Phẩm ngàn
100
Nói ngàn câu vô nghĩa
Nghe xong thấy buồn phiền
Không bằng chỉ nói một
Nghe xong thấy bình yên
101
Dẫu tụng cả ngàn câu
Nghe xong thấy ưu sầu
Không bằng chỉ tụng một
Nghe xong hết lo âu.
102
Dẫu đọc trăm câu kệ
Nghe xong thấy bất an
Không bằng một câu pháp
Nghe xong thấy an nhàn.
103
Dẫu thắng ngàn quân giặc
Không bằng thắng bản thân
Thắng mình là chiến thắng
Oanh liệt nhất thế gian.
104
Chế phục được bản ngã
Là chiến thắng vẻ vang
Muốn thắng mình thì phải
Hạn chế bớt lòng tham.
105
Càn thát bà, Thiên thần
Phạm thiên hay ác nhân
Đều cúi đầu nhận bại
Trước người thắng bản thân.
106
Tháng tháng vàng ngàn lượng
Cúng tế cả trăm năm
Không bằng trong một chốc
Cúng dường bậc thánh tăng.
107
Một trăm năm vất vả
Thờ lửa trong rừng sâu
Không bằng trong giây lát
Cùng dường bậc chân tu.
108
Một năm ngồi cúng tế
Cầu phước chẳng ích gì
Không bằng trong ba tháng
Kính bậc chánh biến tri.
109
Thường hoan hỉ tôn trọng
Kính lễ bậc chân tu
Được tăng bốn điều lợi:
Đẹp, vui, khỏe, sống lâu.
110
Dẫu một trăm năm sống
Phá giới, không tu thiền
Chẳng bằng một ngày sống
Trì giới, có tu thiền.
111
Dẫu một trăm năm sống
Không tuệ, không tu thiền
Chẳng bằng một ngày sống
Có tuệ, có tu thiền.
112
Dẫu một trăm năm sống
Biếng nhác không chuyên cần
Chẳng bằng một ngày sống
Mà hăng hái tinh cần.
113
Dẫu một trăm năm sống
Không thấy pháp vô thường
Chẳng bằng một ngày sống
Mà thấy pháp vô thường.
114
Dẫu một trăm năm sống
Không thấy đạo vô vi
Chẳng bằng một ngày sống
Mà thấy đạo vô vi.
115
Dẫu một trăm năm sống
Pháp tối thượng không hay
Không bằng một ngày sống
Biết pháp tối thượng này.
IX. Phẩm ác
116
Hãy ngăn tâm làm ác
Gấp rút làm điều lành
Biếng nhác làm việc thiện
Tội ác sẽ nảy sinh.
117
Nếu đã lỡ làm ác
Đừng tiếp tục làm thêm
Chớ vui vì làm ác
Sẽ thọ khổ ngày đêm.
118
Nếu đã làm việc thiện
Nên làm tiếp việc này
Hãy vui làm việc thiện
Được thọ lạc hàng ngày.
119
Nghiệp ác chưa thành thục
Người dữ cho là hay
Khi nghiệp ác trổ quả
Mới hay biết điều này.
120
Nghiệp thiện chưa thành thục
Người lành thấy chẳng vui
Khi nghiệp thiện trổ quả
Thấy an lạc đời đời.
121
Chớ khinh điều ác nhỏ
Rằng: “Không báo đến mình”
Nên biết nước nhỏ giọt
Lâu rồi cũng đầy bình!
122
Chớ khinh điều thiện nhỏ
Rằng: “quả không đến ta”
Bậc trí được thánh quả
Nhờ tích góp mà ra.
123
Người đi buôn thường tránh
Đường đi xa, hiểm nguy
Cũng vậy người tu đạo
Cái ác phải xa lìa.
124
Bàn tay không thương tích
Cầm thuốc độc không sao
Người hiền lành, thanh tịnh
Cái ác chẳng nhiễm vào.
125
Hại người lành, thanh tịnh
Cũng là hại chính mình
Như ném cát ngược gió
Là việc làm vô minh.
126
Ban đầu ai cũng thế
Đều sinh từ bào thai
Kẻ ác xuống địa ngục
Thiện được lên cõi trời.
127
Dầu lặn xuống đáy bể
Hay lên chín tầng mây
Cũng không thể tránh khỏi
Nghiệp ác mình đã gây.
128
Vào rừng sâu, núi thẳm
Xuống biển hay lên trời
Ở đâu rồi cũng bị
Tử thần đến trêu ngươi.
X. Phẩm đao trượng
129
Đời ai cũng sợ chết
Sợ máu chảy, đầu rơi
Từ mình suy người khác
Đừng giết, mong giết người.
.
130
Đời ai cũng thích sống
Sợ máu chảy, đầu rơi
Từ mình suy người khác
Đừng giết, mong giết người.
.
131
Người mong cầu hạnh phúc
Lại lấy dao hại người
Người khác bị tổn hại
Mình cũng khổ suốt đời.
132
Người mong cầu hạnh phúc
Không lấy dao hại người
Hạnh phúc được bền vững
Hưởng niềm vui trọn đời.
133
Nếu nói lời xấu ác
Sẽ nhận lại lời này
Lời ác gây đau đớn
Như dùi chích cành cây.
134
Người luôn giữ im lặng
Như chuông vỡ từ lâu
Người đó đã giải thoát
Không còn ưa cãi nhau.
135
Với chiếc gậy, mục tử
Lùa đàn trâu ra đồng
Già, đau là chiếc gậy
Lùa ta đến tử vong.
136
Người ngu tạo nghiệp ác
Không ý thức, vô minh
Như người không tri giác
Tự châm lửa đốt mình.
137
Dùng dao hại người thiện
Dùng gậy đánh người ngay
Phải thọ lãnh đau khổ
Một trong mười loại này:
138
Hoặc tiền tài tiêu tán
Thân thể bị thương vong
Hoặc bệnh tật bức bách
Tâm ý loạn trong lòng.
139
Hoặc bị quan bức hại
Bị vu khống nặng nề
Hoặc tài sản tan nát
Quyến thuộc không đường về.
140
Hoặc phòng ốc nhà cửa
Bị giặc cướp đốt thiêu
Khi chết xuống địa ngục
Phải thọ khổ rất nhiều.
141
Không phải đi chân đất
Nhịn ăn nằm trên than
Cũng không phải ngồi xổm
Là tới được niết bàn.
142
Người giữ tâm tịch tịnh
Đường Phạm hạnh đi theo
Không dùng dao hại vật
Người ấy là Tỷ kheo.
143
Lấy hổ thẹn tự chế
Làm được rất ít người
Họ khéo tránh điều khổ
Như ngựa khéo tránh roi.
144
Hãy nỗ lực sám hối
Như ngựa hay cần roi
Tinh tấn trong thiền định
Sẽ hết khổ đau thôi.
145
Nông dân lo dẫn nước
Thợ tên lo uốn tên
Thợ mộc đo khúc gỗ
Người trí lo uốn mình.
XI. Phẩm già
146
Có gì vui, thích thú?
Đời nguy hiểm rập rình.
Sao trong chỗ tăm tối
Không tìm ánh quang minh?
147
Thân này chỉ lở lói
Cùng một đống xương mòn
Cái thân đầy tật bệnh
Không có gì trường tồn.
148
Thân như rừng già cỗi
Đầy bệnh tật sinh sôi
Có tụ sẽ có tán
Sinh rồi sẽ chết thôi.
149
Mùa thu hồ lô rụng
Cũng như thân này thôi
Sẽ là đống xương vụn
Không có gì là vui.
150
Thân là thành xương cốt
Điểm tô máu thịt vào
Cất dối gian, ngã mạn
Cùng bệnh, chết, già, đau.
151
Xe đẹp mấy cũng hỏng
Thân có trau cũng tàn
Chỉ có pháp bậc thánh
Còn mãi với thời gian.
152
Người kém trí, ít học
Như con trâu suốt đời
Da thịt dẫu lớn mạnh
Trí tuệ không sinh sôi.
153
Lang thang bao kiếp sống
Không gặp kẻ làm nhà
Đau khổ thay kiếp sống
Dòng luân hồi không tha.
154
Hỡi người làm nhà ơi!
Ta đã gặp ngươi rồi
Cột đòn ngươi đã gãy
Ta thoát dòng luân hồi.
155
Lúc thiếu niên cường tráng
Biếng nhác không tinh cần
Về già như cò yếu
Bên bờ ao chết dần.
156
Lúc thanh niên khỏe mạnh
Lười biếng theo đường tà
Về già như cung gãy
Than tiếc chuyện ngày qua
XII. Phẩm tự ngã
157
Người trí gắng bảo hộ
Là tự biết thương mình
Trong ba thời có một
Phải thoát vòng vô minh.
158
Khép mình vào chánh đạo
Sau mới dạy người ta
Người trí làm như vậy
Tránh lỗi lầm xảy ra.
159
Trước khi sửa người khác
Hãy tự sửa mình luôn
Sửa người là điều khó
Sửa mình càng khó hơn.
160
Lấy chính mình nương dựa
Không dựa người được đâu.
Tự mình khéo tu tập
Mới đưa đến nhiệm mầu.
161
Nghiệp ác mình tự tạo
Hại kẻ dữ, người gian
Như kim cương bén nhọn
Phá bảo thạch dễ dàng.
162
Phá giới, tự gây hại
Như giây leo hại cây
Kẻ thù ta mong mỏi
Ta phá giới hàng ngày.
163
Việc ác làm rất dễ
Nhưng chẳng lợi ích gì
Việc lành lợi tuy thế
Rất khó làm nhiều khi.
164
Kẻ ngu si miệt thị
Giáo pháp bậc thánh hiền
Bại hoại như giống cỏ
Ra hoa sẽ chết liền.
165
Ô nhiễm bởi tại ta
Thanh tịnh cũng tại ta
Tịnh hay là không tịnh
Bởi chính mình mà ra.
166
Đừng vì thương người khác
Mà quên bản thân mình
Người biết thương chính họ
Mới làm lợi chúng sinh.
XIII. Phẩm thế gian
167
Chớ theo điều ty liệt
Chớ buông lung bản thân
Chớ nên theo tà thuyết
Chớ tăng trưởng tục trần.
168
Hăng hái đừng phóng dật
Hành trì không buông lơi
Người thực hành chánh pháp
Đời này, đời sau vui.
169
Khéo thực hành chánh pháp
Cái ác nên xa rời
Người thực hành chánh pháp
Đời này, đời sau vui.
170
Như lầu sò chợ bể
Như bọt nước trôi sông
Nếu nhìn đời như thế
Thần chết sẽ nản lòng.
171
Nếu thế gian có đẹp
Lộng lẫy như xe rồng
Chỉ người ngu mê mẩn
Người trí chẳng bận lòng.
172
Người thoát khỏi phóng dật
Tinh tấn trên đường tu
Người đó thật trí tuệ
Như trăng thoát mây mù.
173
Nguời lấy các việc thiện
Trừ cái ác, cái hèn
Người đó tỏa ánh sáng
Như trăng thoát mây đen.
174
Như chim thoát khỏi lưới
Ít con bay lên trời,
Trong thế gian cũng vậy
Biết nhìn xa ít người.
175
Thần thông chỉ bay được
Như thiên nga giữa trời
Duy có bậc đại trí
Mới bay khỏi luân hồi.
176
Ai phạm đạo chân đế,
Ai nói lời trái tai,
Ai không tin nhân quả
Việc ác cứ làm hoài.
177
Người ngu ghét bố thí
Không thể sinh cõi trời
Người trí biết hỉ xả
Được an lạc đời đời.
178
Người thống lĩnh trái đất
Người làm chủ thiên đàng
Đều không thể sánh được
Người chứng Tu đà hoàn.
XIV. Phẩm phật đà
179
Đời này ai hơn được
Người chiến thắng dục tình,
Làm sao để cám dỗ
Hỡi những người vô minh?
180
Nguời dứt hết trói buộc
Ái dục đã ra đi
Phật trí không dấu tích
Biết cám dỗ điều gì?
181
Người tu trì thiền định
Ưa vắng lặng xuất gia
Có chánh niệm chánh giác
Được kính trọng nhà nhà.
182
Được sống lâu là khó
Khó được sinh làm người
Được nghe chánh pháp khó
Khó gặp Phật ra đời.
183
Hãy gắng làm việc thiện
Chớ làm việc xấu hèn
Giữ tâm ý trong sạch
Ấy, lời chư Phật khuyên.
184
Chư phật thường răn dạy:
Nhẫn, khổ hạnh tối cao
Niết bàn, quả tối thưởng
Tu, không hại người nào.
185
Hãy gìn giữ giới luật
Và siêng năng tu thiền
Ăn uống có chừng mực
Là lời chư Phật khuyên.
186
Dẫu mưa bằng tiền vàng
Cũng không đầy lòng tham
Người trí biết ái dục
Vui ít khổ muôn vàn.
187
Dẫu cái vui thiên giới
Cũng không nên mong cầu
Đệ tử Phật muốn được
Đoạn ái dục mau mau.
188
Người đời vì sợ hãi
Đến quy y rừng cây
Hoặc quy y thần núi
Hoặc miếu thờ đó đây.
189
Đó chẳng phải chỗ tốt
Chỗ nương dựa bình yên
Ai quy y như thế
Khổ não vẫn còn nguyên.
190
Nếu quy y tam bảo
Phật, pháp, tăng nhiệm màu
Phát trí tuệ sẽ được
Thấu bốn lẽ như sau:
191
Biết khổ, nguyên nhân khổ,
Biết khổ bị tiêu tan,
Biết tám chi thánh đạo
Đường đi tới niết bàn.
192
Biết quy y tam bảo
Là biết lẽ nhiệm màu
Ai quy y như vậy
Sẽ thoát vòng khổ đau.
193
Rất khó gặp bậc thánh
Thánh ít sinh trên đời
Gia tộc nào sinh thánh
Sẽ có sự an vui.
194
Vui thay, lời chánh pháp,
Phật ra đời, vui thay!
Vui thay, tăng hòa hợp,
Đồng tu giỏi, vui thay!
195
Cúng dường bậc đáng cúng
Phật hoặc đệ tử ngài,
Những vị thoát hư vọng
Cùng nỗi lo người đời.
196
Cúng dường người như vậy
Là chân chính cúng dường
Cúng dường bậc tịch tịnh
Công đức không thể lường.
XV Phẩm an lạc
197
Vui thay chúng ta sống
Không oán giữa oán thù
Giữa những người thù oán
Ta sống không oán thù.
198
Vui thay chúng ta sống
Không đau giữa ốm đau
Giữa những người đau ốm
Ta sống không ốm đau.
199
Vui thay chúng ta sống
Không cầu giữa mong cầu
Giữa những người tham dục
Ta sống không mong cầu.
200
Vui thay chúng ta sống
Không chướng ngại lòng tham
Sống với điều hỉ lạc
Như vị trời Quang âm.
201
Thắng lợi bị thù oán
Thất bại bị khổ đau
Chẳng màng tới thắng bại
Là cái vui hàng đầu.
202
Lửa nào sánh lửa dục,
Ác nào bằng ác sân?
Khổ nào sánh ngũ uẩn,
Vui nào bằng niết bàn?
203
Đói là chứng bệnh lớn
Vô thường, khổ tràn lan
Biết được đúng như thế
Đạt niềm vui niết bàn.
204
Không bệnh là điều lợi
Biết đủ là rất giàu
Thành tín, thiện bạn hữu
Niết bàn, vui dài lâu.
205
Người nếm mùi tịch tịnh
Người nếm vị độc cư
Người ấy ưa mùi pháp
Thắng sợ hãi, ưu tư.
206
Gặp thánh nhân rất quí
Sự an lành hưởng chung,
Không gặp kẻ ngu dốt
Được hoan hỉ vô cùng.
207
Đi chung với người ngu
Như đi với kẻ thù
Ở chung với người trí
Như gặp người đồng tu.
208
Bậc thánh hiền, trì giới
Bậc trí tuệ sáng ngời
Theo người ấy cũng giống
Trăng theo sao trên trời.
XVI. Phẩm hỉ ái
209
Lo chạy theo dục lạc
Không tu dưỡng cúng dường
Dẫu hâm mộ người trí
Cũng là hâm mộ suông.
210
Chớ gặp người mình ghét
Chớ gặp người yêu mình
Gặp kẻ thù thấy khổ,
Buồn bởi xa người tình.
211
Vì vậy, nếu yêu quá
Chia tay sẽ rất buồn,
Không ý niệm yêu ghét
Được vui vẻ luôn luôn.
212
Từ hỉ ái sinh sợ
Hỉ ái sinh sầu bi
Xa lìa hết hỉ ái
Chẳng còn lo sợ gì.
213
Từ tham ái sinh sợ
Tham ái sinh sầu bi
Xa lìa hết tham ái
Chẳng còn lo sợ gì.
214
Từ tham dục sinh sợ
Tham dục sinh sầu bi
Xa lìa hết tham dục
Chẳng còn lo sợ gì.
215
Từ lạc dục sinh sợ
Lạc dục sinh sầu bi
Xa lìa hết lạc dục
Chẳng còn lo sợ gì.
216
Từ ái dục sinh sợ
Ái dục sinh sầu bi
Xa lìa hết ái dục
Chẳng còn lo sợ gì.
217
Đủ giới hạnh, chánh kiến
Tứ thánh đế đi theo
Viên mãn các công hạnh
Được người đời kính yêu.
218
Sung mãn tâm cứu xét
Pháp ly ngôn mong cầu
Không đắm mê dục lạc
Ấy là bậc thượng lưu.
219
Xa quê hương, ngày nọ
Ta bình an về nhà
Thân bằng và quyến thuộc
Đến quây quần bên ta.
220
Cũng vậy, nếu tạo phước
Phước sẽ đến bên ta,
Các nghiệp từ đời trước.
Đón ta như người nhà.
XVII. Phẩm phẩn nộ
221
Xa lìa sự giận dữ
Dẹp bỏ lòng tự kiêu
Không chấp trước danh sắc
Sự khổ chẳng còn theo.
222
Người ngăn cơn giận dữ
Như ngăn xe chạy bừa
Người đó giỏi hơn hẳn
Người cầm cương hững hờ.
223
Lấy không giận thắng giận
Lấy lành thắng chẳng lành
Lấy thí thắng tham dục
Lấy thật thắng gian manh.
224
Không giận hờn, chân thật,
Chia bớt của cho người.
Là ba việc công đức
Đưa ta đến cõi trời.
225
Không hại người thanh tịnh
Thường chế phục tâm thân
Đạt đến bờ giải thoát
Khổ não sẽ mất dần.
226
Những người thường tỉnh giác
Tu dưỡng suốt đêm ngày
Hướng tới bờ giải thoát
Phiền não sẽ dứt ngay.
227
Nói nhiều hay nói ít
Đều bị chê xưa nay
Người không bị chê trách
Hiếm trên thế gian này.
228
Toàn bị người chê cả
Hoặc toàn được người khen
Quá khứ chưa từng có
Tương lai không thể tìm.
229
Mỗi sáng đều phản tỉnh
Không làm việc đê hèn
Giữ giới hạnh thanh tịnh
Người đó thật đáng khen.
230
Người giới hạnh trong sáng
Phẩm chất như vàng ròng
Chư thiên thấy người ấy
Cũng hoan hỉ trong lòng.
231
Giữ thân đừng nóng giận
Điều phục thân quân bình
Xa lìa thân làm ác
Dùng thân tu hạnh lành.
232
Giữ lời đừng nóng giận
Điều phục lời quân bình
Xa lìa lời thô ác
Dùng lời tu hạnh lành
233
Giữ ý đừng nóng giận
Điều phục ý quân bình
Xa lìa ý hung ác
Dùng ý tu hạnh lành.
234
Người điều phục khẩu ý
Cũng điều phục bản thân
Ba nghiệp thân, khẩu, ý
Phải điều phục dần dần.
XV. Phẩm cấu uế
235
Ngươi nay giống lá úa
Bên ngươi là tử thần.
Ngươi đứng trước cái chết
Đường dài ngươi thiếu ăn.
236
Làm hòn đảo an toàn
Làm một kẻ khôn ngoan
Diệt trừ các cấu uế,
Lên thánh cảnh thiên đàng.
237
Đời ngươi sắp tàn lụi
Ngươi sắp gặp Diêm Vương
Giữa đường không chỗ nghỉ
Trên đường thiếu tư lương.
238
Làm hòn đảo an toàn
Làm một kẻ khôn ngoan
Gột phiền não để tránh
Đường sanh lão nguy nan.
239
Bậc trí gột cấu uế
Từng sát na trừ dần
Như thợ vàng cần mẫn
Gột cặn vàng trong thân.
240
Như sét do sắt sinh
Rồi trở lại đánh mình
Ác nghiệp ngươi dẫn dắt
Ngươi vào cõi vô minh.
241
Không tụng nhơ sự học
Không siêng năng bẩn nhà
Biếng nhác nhơ thân thể
Phóng dật nhơ phòng xa.
242
Xan lẫn nhơ sự thí
Tà hạnh nhơ đàn bà
Tội ác vết nhơ nhớp
Trong các cõi chúng ta.
243
Trong các nhơ cấu đó
Nhơ nhất là vô minh
Các ngươi nên trừ nó
Để thanh tịnh, hiền lành.
244
Sống không biết xấu hổ
Như quạ không lễ nghi
Sống khoa trương, ngạo nghễ
Sống thế chẳng khó gì.
245
Sống thường cầu thanh tịnh
Không đam mê qua ngày
Sống khiêm tốn, trong sạch
Sống như thế khó thay.
246
Thế gian ai nói dối,
Hay sát sanh ở đời,
Hay rượu chè, trộm cắp,
Hay tà dâm vợ người.
247
Ai có hành vi đó
Đều không phải người ngay
Người đó trừ giống thiện
Ở trong kiếp sống này.
248
Các ngươi không chế ngự
Tức là làm ác rồi
Đừng làm điều phi pháp
Để khỏi khổ đời đời.
249
Vì có tâm vui vẻ
Nên người ta cúng dường
Kẻ có tâm ghen ghét
Không định tâm dễ dàng
250
Ai cắt được đoạn được
Bỏ đi tâm tưởng này
Người ấy được tâm định
Ở trong đêm hoặc ngày.
251
Lửa nào bằng tham dục
Chấp nào bằng tâm sân
Sông nào bằng ái dục
Lưới nào bằng ngu đần?
252
Thấy lỗi mình thì khó
Rất dễ thấy lỗi người
Lỗi của mình che đậy
Như chơi gian giấu bài.
253
Nếu thấy lỗi người khác
Ta dễ sinh buồn phiền
Nếu bỏ đi không thấy
Phiền não sẽ mất liền.
254
Hư không không dấu vết
Ngoại đạo không sa môn
Chúng sanh thích hư vọng
Phật, hư vọng không còn.
255
Hư không không dấu vết
Ngoại đạo không sa môn
Năm uẩn không thường trú
Phật, loạn động không còn.
XIX. Phẩm pháp trụ
256
Lỗ mãng không phải hạnh
Người hành đạo chúng ta,
Người trí cần phân biệt
Đâu là chánh đâu tà.
257
Không lỗ mãng đúng phép
Là người dẫn đạo hay
Người trí sống đúng pháp
Gọi an trụ pháp này.
258
Không phải hay thuyết pháp
Là trí tuệ cao sang,
An tịnh, không cừu oán
Mới là trí vẹn toàn.
259
Dù có hay thuyết pháp
Cũng không hộ pháp gì
Ít học mà thấy pháp
Cũng là người hộ trì.
260
Chẳng phải vì đầu bạc
Thành trưởng lão được đâu,
Tuổi cao xưng trưởng lão
Là xưng suông trong đầu.
261
Đủ kiến giải chân thật
Giữ trọn các pháp hành
Lo tiết chế, điều phục
Gọi trưởng lão xứng danh.
262
Người hư ngụy tật đố
Dẫu tướng mạo đoan trang
Nói năng có lưu loát
Cũng chẳng phải thiện lương.
263
Những người có trí tuệ
Chăm tu dưỡng, cúng dường
Diệt tận gốc sân hận
Mới là người thiện lương.
264
Người phá giới cạo tóc
Cũng không thành Sa môn
Huống hồ còn tham dục
Làm sao thành Sa môn?
265
Người nào dứt điều ác
Dù già hay trẻ con,
Phải dứt hết điều ác
Mới được gọi Sa môn.
266
Chỉ mang bát khất thực
Đâu phải là Tỷ kheo?
Chỉ nghi thức tôn giáo
Không phải là Tỷ kheo.
267
Bỏ thiện và bỏ ác
Đường thanh tịnh đi theo
Biết theo Giới, Định, Tuệ
Mới thật là Tỷ kheo.
268
Người ngu si ít nói
Chỉ tịch tịnh suông thôi
Người tịch tịnh phải biết
Lẽ thiện ác ở đời.
269
Biết cân nhắc lẽ phải
Biết bỏ ác chọn lành
Biết nội giới, ngoại giới
Gọi tịch tịnh xứng danh.
270
Còn sát hại chúng sanh
Thánh hiền không xứng danh
Không hại chúng sanh nữa
Thánh hiền mới xứng danh.
271
Chẳng phải do giới luật
Cũng chẳng phải đọc kinh
Chẳng phải chứng tam muội
Chẳng phải ở một mình,
272
Đã vội cho hưởng được
Cái vui người ẩn cư
Các ngươi đừng tin vội
Khi phiền não chưa trừ.
XI. Phẩm đạo
273
Bốn câu, lý thù thắng
Đạo thù thắng, tám chi
Cụ nhãn, bậc thù thắng
Pháp thù thắng, dục ly.
274
Chỉ con đường như vậy
Có thể làm các ngươi
Tri kiến được thanh tịnh
Ác ma phải xa rời.
275
Thuận theo đạo như vậy
Khổ não chẳng còn gì
Đạo ta có sức mạnh
Diệt tận tham, sân, si.
276
Các ngươi hãy nỗ lực
Theo đường giác ngộ này
Tùy theo sức thiền định
Mà giải thoát từng ngày.
277
“Các hành vô thường cả”
Quán thấy đúng thế này
Sẽ nhàm lìa thống khổ
Đạo thanh tịnh là đây.
278
“Các hành đều là khổ”
Quán thấy đúng thế này
Sẽ nhàm lìa thống khổ
Đạo thanh tịnh là đây.
279
“Các pháp đều vô ngã”
Quán thấy đúng thế này
Sẽ nhàm lìa thống khổ
Đạo thanh tịnh là đây.
280
Khi cần không nỗ lực
Chỉ lười biếng ngồi chờ
Chí tiêu trầm nhu nhược,
Chẳng ngộ đạo bao giờ.
281
Giữ lời nói, ý nghĩ
Và kiềm chế bản thân
Là ba nghiệp thanh tịnh
Giúp chứng đạo thánh nhân.
282
Tu thiền trí tuệ phát
Bỏ thiền trí tuệ tiêu
Biết rõ hai lẽ ấy
Trí tuệ tăng đều đều.
283
Hãy đốn rừng dục vọng
Chớ đốn cây thọ lâm
Từ rừng dục sinh sợ
Mà thoát khỏi mê lầm.
284
Sợi dây tình chưa dứt
Tâm còn bị buộc ràng
Như bê còn bú mẹ
Chưa thành bò hiên ngang.
285
Tự dứt hết ái dục
Như bẻ cành sen thu
Siêng hành đạo tịch tịnh,
Thiện Thệ chỉ đường tu.
286
“Mùa mưa ta ở đây
Đông, hạ cũng ở đây”,
Là ý nghĩ ngu dốt
Không biết hiểm nguy này.
287
Người đắm yêu con cái
Thường tâm ý loạn mê,
Chết đi như làng xóm
Không hay nước lũ về.
288
Không người nào thay thế
Một khi thần chết về
Dù bà con đông đúc
Cũng không người chở che.
289
Biết rõ lý lẽ đó
Người trí gắng hành trì
Mau làm cho thanh tịnh
Đường niết bàn ra đi.
XXI. Phẩm tạp
290
Nhờ bỏ niềm vui nhỏ
Thấy niềm vui nhân đôi
Người trí bỏ lạc nhỏ
Tìm lạc lớn trong đời.
291
Gieo khổ cho người khác
Để cầu vui bản thân,
Bị hận thù trói buộc
Phải đau khổ vô ngần.
292
Việc đáng làm, biếng nhác
Không đáng, làm ngày đêm
Người phóng túng như thế
Lậu hoặc sẽ tăng thêm.
293
Người tỉnh giác chánh niệm
Chăm làm việc đáng làm
Việc không đáng từ bỏ
Lậu hoặc dần tiêu tan.
294
Hãy diệt cha diệt mẹ
Hai Sát Đế Lợi trừ
Diệt Vương quốc để thấy
Bà La Môn vô ưu.
295
Hãy diệt cha diệt mẹ
Hai vua Bà La Môn
Diệt hổ tướng để thấy
Vô ưu Bà La Môn.
296
Phải luôn luôn tỉnh giác
Đệ tử Kiều Đáp Ma
Ngày hay đêm cũng vậy
Thường niệm tưởng Phật đà.
297
Phải luôn luôn tỉnh giác
Đệ tử Kiều Đáp Ma
Ngày hay đêm cũng vậy
Thường niệm tưởng Đạt ma.
298
Phải luôn luôn tỉnh giác
Đệ tử Kiều Đáp Ma
Ngày hay đêm cũng vậy
Thường niệm tưởng Tăng già.
299
Phải luôn luôn tỉnh giác
Đệ tử Kiều Đáp Ma
Ngày hay đêm cũng vậy
Niệm tưởng sắc thân ta.
300
Phải luôn luôn tỉnh giác
Đệ tử Kiều Đáp Ma
Ngày hay đêm cũng vậy
Ý bất sát hiện ra.
301
Phải luôn luôn tỉnh giác
Đệ tử Kiều Đáp Ma
Ngày hay đêm cũng vậy
Tu thiền không lơi là.
302
Xuất gia bỏ dục khó
Khó sinh hoạt tại gia
Trong luân hồi là khổ
Vòng luân hồi nên ra.
303
Chánh tín và giới hạnh
Được danh dự thánh tài
Ai làm được như thế
Được kính trọng người người.
304
Làm lành vang xa mãi
Như núi tuyết nghìn thu
Làm ác thì mờ mịt
Như tên bắn đêm mù.
305
Ai một mình đi đứng
Kiên nhẫn đường độc hành
Tự điều luyện người ấy
Vui trong chốn rừng xanh.
XXII. Phẩm địa ngục
306
Thường nói lời vọng ngữ
Có làm nói không làm
Người tạo hai nghiệp ấy
Xuống địa ngục dễ dàng.
307
Không ngăn trừ ác hạnh
Cho dù mặc cà sa
Người ác vì nghiệp ác
Cửa địa ngục mở ra.
308
Chẳng tu hành, phá giới
Thà nuốt hòn sắt nung
Còn hơn là thọ lãnh
Của tín chủ cho dùng.
309
Theo vợ người phóng dật
Mắc bốn nạn như sau:
Không ngủ yên, mắc tội,
Bị chê, đọa ngục sâu.
310
Vô phước, đọa ác thú,
Thường sợ hãi ít vui,
Quốc vương kết trọng tội,
Vậy chớ theo vợ người.
311
Cỏ cô sa vụng nắm
Tất nhiên bị đứt tay
Sa môn theo tà hạnh
Đọa địa ngục có ngày.
312
Những người thường giải đãi
Đường Phạm hạnh hoài nghi
Giới hạnh bị ô nhiễm
Không thể chứng quả gì.
313
Đáng làm nên làm gấp
Cố hết sức bản thân
Xuất gia mà phóng túng
Chỉ tăng trưởng dục trần.
314
Đừng nên tạo nghiệp ác
Sẽ thọ khổ luôn luôn
Làm lành hưởng thọ lạc
Tạo nghiệp lành là hơn.
315
Trong ngoài đều phòng hộ
Như thành ở biên thùy
Hễ buông lung phóng dật
Đường địa ngục ra đi.
316
Không đáng hổ lại hổ
Việc đáng hổ lại không
Cứ ôm tà kiến ấy
Cửa địa ngục ngóng trông.
317
Không đáng sợ lại sợ
Việc đáng sợ lại không
Cứ ôm tà kiến ấy
Cửa địa ngục ngóng trông.
318
Không lỗi tưởng là lỗi
Có lỗi lại tưởng không
Cứ ôm tà kiến ấy
Cửa địa ngục ngóng trông.
319
Có lỗi biết có lỗi
Không lỗi biết là không
Giữ tâm chánh kiến ấy
Đường lành đang ngóng trông.
XXIII. Phẩm voi
320
Ta như voi xuất trận
Hứng chịu cung tên rơi
Mũi tên người phá giới
Ghét người tu ở đời.
321
Luyện voi đi dự hội
Cho vua cưỡi, rất tài
Luyện được lòng ẩn nhẫn
Mới hơn hết mọi người.
322
Luyện con la thuần tánh
Voi Kiều la vật lành
Con tuấn mã Tín độ,
Nhưng không bằng luyện mình.
323
Chẳng phải nhờ xe ngựa
Mà thoát vòng vô minh
Người tới bờ giải thoát
Là do khéo luyện mình.
324
Phát dục, voi tài hộ
Lúc này rất hung hăng
Nó nhớ rừng của nó
Chán nản không buồn ăn.
325
Người tham ăn, ưa ngủ
Suốt ngày cứ nằm dài
Như con heo, sau đó
Tiếp tục vào bào thai.
326
Trước tâm Ta phóng dật
Theo dục lạc ở đời
Nay ta đã điều phục
Như quản tượng điều voi.
327
Hãy vui vẻ phòng hộ
Tự cứu khỏi vô minh
Như con voi cố gắng
Vượt khỏi bãi lầy sình.
328
Nếu gặp thiện bạn hữu
Người trí tuệ đủ đầy
Nhiếp phục được gian khổ
Nên đi theo người này.
329
Không gặp thiện bạn hữu
Thì nên sống một mình
Như vua tránh nước loạn
Như voi trong rừng xanh.
330
Thà một mình cô độc
Hơn sống với người ngu
Để tránh điều ác dục
Như voi giữa rừng sâu.
331
Vui thay, gặp bạn cũ,
Sống biết đủ, vui thay
Vui thay, chết có đức
Lìa thống khổ, vui thay.
332
Vui thay, kính dưỡng mẹ
Phụng dưỡng cha, vui thay
Vui thay, kính Hiền thánh
Kính Sa môn, vui thay.
333
Vui thay, già giữ giới
Chánh tín trú, vui thay
Vui thay, có trí tuệ
Không làm ác, vui thay.
XXIV. Phẩm ái dục
334
Nếu buông lung, tham ái
Sẽ như cỏ mọc đầy
Đời này tiếp đời khác
Như vượn chuyền trên cây.
335
Thế gian này ái dục
Không biết cởi làm sao,
Đau khổ sẽ tăng mãi
Như cỏ gặp mưa rào.
336
Thế gian nếu dứt bỏ
Khỏi ái dục đê hèn
Sầu khổ sẽ tự rụng
Như nước giọt hoa sen.
337
Hãy nhổ gốc ái dục
Như nhổ cỏ tỳ la
Phải nhổ gốc của nó
Để thoát khỏi tà ma.
338
Đốn cây chưa đào gốc
Cây sẽ lại sinh ra
Đoạn ái chưa sạch gốc
Khổ vẫn phiền chúng ta.
339
Người ba sáu ái dục
Sẽ rong ruỗi dòng đời
Người có tâm tà kiến
Dòng ái dục mãi trôi.
340
Dòng ái dục tuôn chảy
Như cỏ mọc xanh rì
Ngươi nên dùng tuệ kiếm
Đoạn tận gốc nó đi.
341
Thường vui thích ái dục
Đường lục trần không thôi
Tuy có cầu an lạc
Vẫn đi trong luân hồi.
342
Những ai theo ái dục
Như thỏ sa bẫy người
Càng ràng buộc phiền não
Càng chịu khổ dài dài.
343
Những ai theo ái dục
Như thỏ sa bẫy người
Tỷ kheo gắng lìa dục
Để thoát vòng luân hồi.
344
Người xuất gia lìa dục
Vui vẻ chốn non cao
Nay theo dục, người ấy
Cởi ra lại trói vào.
345
Với người trí, sự trói
Bằng dây gai đã quen
Sự trói của luyến ái
Mới thật sự chắc bền.
346
Với người trí, sa đọa
Là sự trói lâu bền
Không đoạn trừ dính mắc
Sự trói vẫn còn nguyên.
347
Ai lao vào ái dục
Như nhện mắc lưới tù,
Ai không còn vướng mắc
Đường tự tại ngao du.
348
Bỏ vị lai, quá khứ
Để vượt qua bờ kia
Tâm giải thoát hết thảy
Vòng tử sinh xa lìa.
349
Người bị xấu trói buộc
Cầu dục lạc ngày đêm
Người mong dục tăng trưởng
Tự trói mình bền thêm.
350
Người xa lìa ác tưởng
Thường nghĩ điều thanh cao
Hãy trừ hết ái dục
Tránh ác ma buộc vào.
351
Bước tới chỗ cứu kính
Lìa ái dục, buông lung
Nhổ mũi tên sanh hữu,
Thân này là cuối cùng.
352
Lìa dục không nhiễm trước
Pháp vô ngại tỏ thông
Thấu thứ lớp tự cú,
Thân này là cuối cùng.
353
Ta hàng phục tất cả
Không pháp nào nhiễm lây
Ta diệt dục giải thoát
Tự chứng không cần thầy.
354
Bố thí, pháp thí nhất
Chất vị, pháp vị đầu
Hỉ, pháp hỉ hơn cả
Trừ dục, thoát khổ đau.
355
Tài sản không cầu được
Đường thoát vòng tử sinh
Người ngu tham tài dục
Hại người hại cả mình.
356
Cỏ làm hại vườn ruộng
Tham dục hại thế nhân
Cúng người lìa tham dục
Được phước báu vô ngần.
357
Cỏ làm hại vườn ruộng
Sân hận hại thế nhân
Cúng người lìa sân hận
Được phước báu vô ngần.
358
Cỏ làm hại vườn ruộng
Ngu dốt hại thế nhân
Cúng người lìa ngu dốt
Được phước báu vô ngần.
359
Cỏ làm hại vườn ruộng
Ái dục hại thế nhân
Cúng người lìa ái dục
Được phước báu vô ngần.
XXV. Phẩm Tỷ kheo
360
Lành thay, chế phục mắt
Chế phục tai, lành thay
Lành thay, chế phục mũi
Chế phục lưỡi, lành thay.
361
Lành thay, phòng thân, ý
Chế phục lời, lành thay
Tỷ kheo phòng tất cả
Giải thoát khổ đau ngay.
362
Tỷ kheo giữ ngôn ngữ
Chân tay và cái đầu,
Tâm ưa thích vắng lặng
Tịch tịnh không mong cầu.
363
Tỷ kheo phòng hộ miệng
Vừa lời không ba hoa
Khi trình bày pháp nghĩa
Ý tứ rất hài hòa.
364
Tỷ kheo yêu thích Pháp
Mến Pháp thường suy tư
Tư duy nhớ tưởng Pháp
Theo chánh Pháp không từ.
365
Chớ khinh điều mình chứng
Quên chứng của người đi
Hâm mộ cái người chứng
Sẽ không chứng được gì.
366
Tỷ kheo chứng được ít
Cũng không nên xem thường
Cứ sinh hoạt thanh tịnh
Được người trời tán dương.
367
Tỷ kheo với danh, sắc
Không chấp “ta”, “của ta”
Vì vậy không ưu não
Người ấy đáng ngợi ca.
368
Tỷ kheo tâm từ trú
Vui giáo pháp Phật đà
Sẽ an lạc tịch tịnh
Các hành được cởi ra.
369
Tỷ kheo tát thuyền này
Thuyền nhẹ đi như bay
Đoạn sân nhuế, tham dục
Được chứng niết bàn ngay.
370
Tỷ kheo đoạn năm điều
Bỏ năm, tu năm điều
Vượt năm điều say đắm
Sẽ vượt dòng Bộc lưu.
371
Tu định, chớ phóng dật
Diệt dục bỏ tâm mê
Đừng chờ nuốt sắt nóng
Mới than khóc dầm dề.
372
Không tuệ, không thiền định
Không thiền, tuệ không sinh
Người có thiền có tuệ
Sẽ thoát vòng tử sinh.
373
Tỷ kheo vào chỗ trống
Tâm vắng lặng bình an
Quán xét theo chánh pháp
Thấy niềm vui siêu phàm.
374
Nguời luôn luôn chánh niệm
Sự sanh diệt vô thường
Của các uẩn, người đó
Sẽ xa lìa Diêm Vương.
375
Nếu Tỷ kheo sáng suốt
Phải nhiếp hộ các căn
Gần gũi thiện bạn hữu
Trì giới luật tinh cần.
376
Thái độ luôn thành khẩn
Hành vi luôn đoan trang
Người vậy luôn vui vẻ
Mau chứng được niết bàn.
377
Hoa Bạt tất ca ấy
Ngày nọ không còn gì
Tỷ kheo ngươi cũng vậy
Tham dục phải mất đi.
378
Thân tịnh, lời tịch tịnh
Tâm an trú pháp hành
Tỷ kheo lìa dục lạc
Bậc tịch tịnh xứng danh.
379
Tỷ kheo tự cảnh sách
Và phản tỉnh chính mình
Tự phòng hộ, chánh niệm
Là Tỷ kheo an bình.
380
Tự mình bảo hộ mình
Tự mình nương tựa mình
Hãy cố gắng điều phục
Như khách nài ngựa lành.
381
Tỷ kheo tâm hoan hỷ
Thành tín pháp Phật đà
Sẽ an lạc tịch tịnh
Các hành được cởi ra.
382
Tỷ kheo tuy nhỏ tuổi
Chăm tu pháp Phật đà
Họ như vầng trăng sáng
Từ mây mù đi ra.
XXVI. Phẩm Bà la môn
383
Dũng cảm đoạn ái dục
Bà la môn xứng tên
Thấy các uẩn diệt tận
Vô tác được thấy liền.
384
Thường trú trong hai pháp
Bà la môn qua bờ
Ràng buộc đều dứt sạch
Bởi trí tuệ căn cơ.
385
Bà la môn vị ấy
Không bờ kia, bờ này
Cả hai bờ bỏ hết
Khổ não được dứt ngay.
386
Bà la môn nhập định
Chẳng còn làm việc nào
Dứt phiền não vô lậu
Chứng cảnh giới tối cao.
387
Ban ngày mặt trời sáng
Buổi tối trăng êm đềm
Khí giới sáng vua chúa
Phật chiếu sáng ngày đêm.
388
Bà la môn dứt ác
Sa môn dứt phiền hà
Người dứt bỏ cấu uế
Ta gọi người xuất gia.
389
Chớ đánh Bà la môn
Chớ hận Bà la môn
Người đánh mang điều hổ
Người hận đáng hổ hơn.
390
Bà la môn, ích lớn,
Vui điều tâm bình yên
Đoạn trừ tâm độc hại
Thống khổ được dứt liền
391
Không dùng thân, khẩu, ý
Tạo ác bỏ nghiệp lành,
Ba nghiệp được phòng hộ
Bà la môn xứng danh.
392
Ở đâu được nghe Pháp
Của các bậc chân tu
Hãy kính các vị ấy
Như kính lửa rừng sâu.
393
Chẳng phải vì bện tóc
Mà gọi Bà la môn,
Biết chánh pháp, người đó
Hạnh phúc Bà la môn.
394
Mặc áo da, bện tóc
Thử hỏi có ích gì?
Lòng còn đầy tham dục,
Chỉ tô vẽ dung nghi.
395
Ai mặc áo phấn tảo
Trơ xương ốm mỏi mòn
Ở rừng sâu tu định
Người đó Bà la môn.
396
Người chấp chặt phiền não
Gọi Bà la môn suông,
Người nào lìa chấp trước
Người đó Bà la môn.
397
Ai đoạn hết kiết sử
Sự sợ hãi không còn,
Không đắm trước, ràng buộc
Người đó Bà la môn.
398
Như ngựa bỏ đồ vật
Bỏ đai da bỏ yên,
Người bỏ hết chướng ngại
Bà la môn xứng tên.
399
Người sự nhẫn hùng tráng
Lòng sân hận không còn
Bị đánh không giận dữ
Người đó Bà la môn.
400
Ai trì giới vô dục
Sự nóng giận không còn
Chế ngự đạt thân cuối
Người đó Bà la môn.
401
Như cải đầu kim nhọn
Như nước trên hoa sen
Người không nhiễm ái dục
Bà la môn xứng tên.
402
Thế gian ai giác ngộ
Đau khổ đã đoạn trừ
Trút gánh nặng, người đó
Bà la môn vô ưu.
403
Người trí tuệ sâu sắc
Biết rõ đạo tu hành
Chứng cảnh giới vô thượng,
Bà la môn xứng danh.
404
Chẳng lẫn lộn tăng lữ
Tục luân không đan xen
Xuất gia lìa ái dục
Bà la môn xứng tên.
405
Không giết, mong người giết
Những mạng sống đang còn
Dù mạnh hay yếu ớt
Ta gọi Bà la môn.
406
Giữa cừu địch hòa ái
Giữa hung hăng ôn tồn
Không chấp giữa người chấp
Ta gọi Bà la môn.
407
Từ tham dục, sân nhuế
Đến hư ngụy không còn
Như cải đầu kim nhọn
Ta gọi Bà la môn.
408
Chỉ nói lời hữu ích
Không nói lời xấu hèn
Không xúc phạm người khác
Bà la môn xứng tên.
409
Với vật xấu hay tốt
To lớn hay nhỏ con
Không cho thì không lấy
Ta gọi Bà la môn.
410
Đời này hay đời khác
Lòng dục vọng không còn
Vô dục nên giải thoát
Ta gọi Bà la môn.
411
Liễu ngộ không nghi hoặc
Lòng tham dục không còn
Đứng ngoài vòng sinh tử,
Ta gọi Bà la môn.
412
Thế gian nếu người sống
Không chấp trước ác, lành
Không ưu lo, thanh tịnh,
Bà la môn xứng danh.
413
Các dục đã đoạn tận
Không còn đường tái sanh
Như trăng không vết bợn,
Bà la môn xứng danh.
414
Vượt luân hồi lầy lội
An trú trong pháp hành
Không nghi hoặc chấp đắm,
Bà la môn xứng danh.
415
Xả bỏ hết dục lạc
Xuất gia làm Sa môn
Dục lạc không trở lại,
Ta gọi Bà la môn.
416
Xả bỏ hết ái dục
Xuất gia làm Sa môn
Ái dục không trở lại,
Ta gọi Bà la môn.
417
Lìa trói buộc nhân thế
Vượt trói buộc cõi trên
Trói buộc đều lìa sạch,
Bà la môn xứng tên.
418
Xả bỏ điều ưa ghét
Thanh lương không buồn phiền
Dũng mãnh hơn nhân thế,
Bà la môn xứng tên.
419
Ai thấy rõ tất cả
Sinh tử của chúng sanh
Khéo vượt, không chấp trước,
Bà la môn xứng danh.
420
Càn thát bà, nhân loại,
Chư thiên đều không hay
Nơi người dứt lậu hoặc,
Bà la môn người này.
421
Quá khứ hay hiện tại
Người một vật không còn
Không chấp thủ vật ấy
Ta gọi Bà la môn.
422
Dũng mãnh như trâu chúa
Vô dục như đại tiên
Tẩy sạch không ô nhiễm
Bà la môn xứng tên.
423
Mâu ni biết đời trước
Cõi trời, cõi ác ôn
Vô sinh, bậc thượng trí,
Ta gọi Bà la môn.
TP Hồ Chí Minh, 13. 3. 2012, Phan Đức Tuấn
